Upamiętnienie społeczności żydowskiej w Trzemesznie
W kwietniu 2021 r. ponownie odwiedziliśmy cmentarz żydowski przy ul. Orchowskiej w Trzemesznie. Będąc na miejscu zdaliśmy sobie sprawę, że nie wiemy dokładnie, na jakiej działce leży cmentarz. O dane zwróciliśmy się do Gminy Trzemeszno. Dzięki otrzymanej odpowiedzi dowiedzieliśmy się, że cmentarz żydowski położony jest na terenie dwóch działek należących do … pobliskiego Zielenia.
Co więcej, każda z działek posiada innego właściciela. Pierwsza działka (dz. 242) należy do Gminy Trzemeszno, natomiast właścicielem drugiej działki (dz. 243) jest Skarb Państwa – Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa Oddział Terenowy w Poznaniu. Obecnie trwają starania Gminy Trzemeszno o przejęcie tej działki.
Poruszenie tematu sprawiło, że w 2021 r. zawiązała się nieformalna grupa osób z wielu środowisk – obecnych i byłych mieszkańców Trzemeszna, lokalnych mediów i organizacji pozarządowych, którym ten temat leży na sercu. W projekt włączyły się władze samorządowe Trzemeszna, które przejęły na siebie rolę koordynatora.
W celu pozyskania zewnętrznych środków finansowych członkowie zespołu i Gmina Trzemeszno przystąpili do Koalicji Opiekunów Cmentarzy Żydowskich. We wrześniu 2021 r. Fundacja „Kierunek Kultura” złożyła stosowną Deklarację Partnera w projekcie społecznym pod kierownictwem Gminy Trzemeszno mającym na celu upamiętnienie społeczności żydowskiej Trzemeszna.
Formalizacją gremium osób zajmujących się tematem było powołanie przez Burmistrza Trzemeszna p. Krzysztofa Derezińskiego w dniu 22 października 2021 r. Zespołu ds. uporządkowania i upamiętnienia Cmentarza Żydowskiego w Trzemesznie. W jego skład weszło 11 osób, w tym przedstawiciel Fundacji p. dr Andrzej Leśniewski. W 2022 r. dokooptowano również p. Dariusza Leśniewskiego.
Przedstawiciele Fundacji brali udział w zebraniach Zespołu, w trakcie których ustalono, że p. dr Andrzej Leśniewski wraz z p. Dariuszem Leśniewskim dokonają w ramach w/w projektu skatalogowania i opisania macew zmagazynowanych początkowo na Składowisku Odpadów komunalnych w Miatach (Święte), później przeniesionych do warsztatów Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Trzemesznie przy ul. Kard. Wyszyńskiego. Z uwagi na trudności w dostępem do pomieszczeń magazynowych na terenie warsztatów szkoły zawodowej, prace rozpoczęto dopiero na początku 2022 r.
Na prośbę Zespołu Fundacja w miesiącach październik 2021 r. – maj 2022 r. prowadziła zbiórkę internetową na serwisie zrzutka.pl. Wpłaty dokonało 36 osób w łącznej wysokości 6.002 zł.
Zebrane środki zamierzano przeznaczyć na wykonanie wyczyszczonych macew na cmentarzu żydowskim w formie lapidarium. W miarę posiadanych środków planuje się poszukiwanie i wydobycie z chodników miejskich kolejnych macew, działania edukacyjne i upamiętniające, w tym wydanie publikacji o historii trzemeszeńskich Żydów. Wszelkie czynności podejmowane są w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu, Komisją Rabiniczną ds. Cmentarzy w Warszawie i Gminą Trzemeszno.
Kolejną inicjatywą Zespołu, w który włączyła się Fundacja było porządkowanie cmentarza żydowskiego w Trzemesznie w dniu 26 listopada 2021 r. odbyło się porządkowanie terenu cmentarza żydowskiego. Podczas prac wynajęta firma wycięła krzewy i samosiejki, natomiast wolontariusze, w tym dr Andrzej Leśniewski pomogli w przenoszeniu ściętych gałęzi i uprzątnięciu śmieci zalegających pod roślinnością.
W październiku 2022 r. decyzją Komisji Grantowej im. Jana Jagielskiego przy Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny w Polsce nasza Fundacja otrzymała dofinansowanie w wysokości 8.000 zł na projekt „Umieszczenie/Ekspozycja macew na cmentarzu żydowskim w Trzemesznie oraz oznakowanie i upamiętnienie cmentarza”. Pomocy przy przygotowaniu i złożeniu wniosku udzieliła Gmina Trzemeszno.
Stanowi on kontynuację działań związanych z uporządkowaniem cmentarza żydowskiego w Trzemesznie i utworzenie lapidarium w miejscu, gdzie nie było pochówku, miejscu uzgodnionym z Komisją Rabiniczną w Warszawie. Prace rozpoczęto w kwietniu 2023 r. Dużym wsparciem podczas prac jest Gmina Trzemeszno. Planowany termin zakończenia projektu to 25 maja 2023 r. Prace cieszą się szerokim zainteresowaniem mediów lokalnych i regionalnych.
Prawdopodobnie nie będą to ostatnie prace na cmentarzu, bowiem w Trzemesznie, dzięki informacjom od mieszkańców, wciąż znajdowane są kolejne fragmenty macew. Planowane są również tablice informacyjne.
Szczegóły na profilu Fundacji w mediach społecznościowych. Zapraszamy do śledzenia aktualności!